El Verbo en Esperanto

Este artículo pretende ser una fuente de consulta rápida para aprender a usar los verbos en Esperanto, algunos de los conceptos que acá se exponen son bien sabidos por los esperantistas aún novatos, pero intentaré incluir algunos ejemplos que ayudarán a perfeccionar los conocimientos de los esperantistas que quieren convertirse en expertos.

Los tiempos simples

Esquema de conjugación para el verbo iri
Presente:
  • mi iras [mi 'i.ras] - yo voy
  • vi iras [vi 'i.ras] - tú vas
  • li iras [li 'i.ras] - él va
  • ŝi iras [sxi 'i.ras] - ella va
  • ĝi iras [gxi 'i.ras] - aquello va
  • oni iras [oni 'i.ras] - se va
  • ni iras [ni 'i.ras] - nosotros vamos
  • ili iras [ili 'i.ras] - ellos van
Pretérito:
  • mi iris [mi 'i.ris] - yo fui
  • vi iris [vi 'i.ris] - tú fuiste
  • li iris [li 'i.ris] - él fué
  • ŝi iris [sxi 'i.ris] - ella fué
  • ĝi iris [gxi 'i.ris] - aquello fué
  • oni iris [oni 'i.ris] - se fué
  • ni iris [ni 'i.ris] - nosotros fuimos
  • ili iris [ili 'i.ris] - ellos fueron
Futuro:
  • mi iros [mi 'i.ros] - yo iré
  • vi iros [vi 'i.ros] - tú irás/ustedes irán
  • li/ŝi/ĝi iros [li 'i.ros] - él/ella/eso/aquello irá
  • oni iros [oni 'i.ros] - se irá
  • ni iros [ni 'i.ros] - nosotros iremos
  • ili iros [ili 'i.ros] - ellos irán
Condicional:
  • mi irus [mi 'i.rus] - yo iría
  • vi irus [vi 'i.rus] - tú irías/usted iría/ustedes irían
  • li/ŝi/ĝi irus [li 'i.rus] - él/ella/eso/aquello iría
  • oni irus [oni 'i.rus] - se iría
  • ni irus [ni 'i.rus] - nosotros iríamos
  • ili irus [ili 'i.rus] - ellos irían

El Verbo en Esperanto en su forma más simple, el infinitivo, termina en ~i, y ninguno de ellos es monosílabo y todos ellos son regulares, así:

  • iri ['i.ri] - ir
  • ami ['a.mi] - amar
  • esti ['es.ti] - ser o estar

Todos los demás tiempos en Esperanto, excepto, algunas veces el imperativo, requiere el pronombre explicito, porque el verbo no declina con el pronombre. En Español el verbo varía para coincidir con el esquema de conjugación, entonces la frase puede o no tener pronombre explícito, la palabra digo, sólo puede referirse a mí.

Existen cinco tiempos simples:

  • El presente termina en ~as.
  • Para el pasado termina en ~is.
  • En el futuro  termina en os.
  • El condicional  termina en ~us.
  • El Imperativo  termina en ~u.

El verbo puede estar modificado por afijos, siempre y cuando el resultado pueda ser entendible, por ejemplo ~eg y ~et, aumenta o disminuye lo que el verbo indique:

  • volegi — querer mucho, desear mucho
  • kanteti - canturrear, cantar en voz baja

Uno de los usos más curiosos que me he encontrado es el de recrear el preterito imperfecto del Español, con el sufijo ~ad, en Esperanto sólo existe el pretérito simple, yo amé, tú amaste, él/ella/aquello amó, etc, pero no el imperfecto yo amaba, tú amabas, él/ella/aquello amaba, en ambas tiempos es claro que la acción ya pasó, pero el preterito imperfecto agrega una idea de continuidad, yo amaba, indica que yo tenía por costumbre amar, que amaba continuamente, ese sentido se logra con el sufijo ~ad y la terminación ~is propia del pretérito; cuando así se requiera.  Sin embargo con el sufijo ~ad, puede agregar la idea de continuidad a cualquier tiempo aunque siempre debe privilegiarse la claridad y la sencillez:

  • Mi amadis ŝin - Yo la amaba
  • Mi ludis en la ĉefurbo - Yo jugué en la capital, (una vez)
  • Mi ludadis en la ĉefurbo - Yo jugaba en la capital, (era mi trabajo)

Cuando el verbo está acompañado de Povi, devi, y voli

multe manĝi — comer mucho

Mi ĝojas vin vidi! = Mi ĝojas, ke mi vin vidas!

Ŝi planis tuj reveni. = Ŝi planis, ke ŝi tuj revenos.

Oni konvinkis ŝin kuniri. = Oni konvinkis ŝin, ke ŝi kuniru.

Mi vidis la knabon kuri. = Mi vidis, ke la knabo kuras.

 

veni tuj — venir enseguida

manĝi per kulero — comer con cuchara

eliri el la domo — salir de la casa

 

manĝi rapide — comer rápidamente

Voz activa o lo que Español llamamos Gerundio

Participio Presente Activo:

Se cambia la terminación ~i del infinitivo por ~anta.

  • mi estas amanta → "yo estoy amando"
  • mi estis amanta → "yo estuve amando"
  • mi estos amanta → "yo estaré amando"

Participio Pasado Activo:

Se cambia la terminación -i del infinitivo por -inta.

  • mi estas aminta → "yo he amado"
  • mi estis aminta → "yo hube amado"
  • mi estos aminta → "yo habré amado"

Participio Futuro Activo:

Se cambia la terminación -i del infinitivo por -onta.

  • mi estas amonta → "yo estaré amando"
  • mi estis amonta → "yo iba a amar"
  • mi estos amonta → "yo seré alguien que amará"

Voz pasiva

Participio Presente Pasivo:

Se cambia la terminación -i del infinitivo por -ata.

  • mi estas amata → "yo estoy siendo amado"
  • mi estis amata → "yo fui amado"
  • mi estos amata → "yo seré amado"

Participio Pasado Pasivo:

Se cambia la terminación -i del infinitivo por -ita.

  • mi estas amita → "yo he sido amado"
  • mi estis amita → "yo hube sido amado"
  • mi estos amita → "yo habré sido amado"

Participio Futuro Pasivo:

Se cambia la terminación -i del infinitivo por -ota.

  • mi estas amota → "yo seré amado"
  • mi estis amota → "yo iba a ser amado"
  • mi estos amota → "yo habré de ser amado"

Selección de 60 verbos

absolvi
absolver


adheri
adherir, pegar


administri
administrar


adori
adorar


akrediti
acreditar


aldoni
agregar


amiki
ser amigo


animi
animar


ankradi
anclar


anonci
anunciar


asfiksii
asfixiar


aspekti
parencer, tener aire, tener aspecto


bori
horadar, taladrar


ĉesi
cesar


diri
decir


ebligi
hacer posible


ekskuzi
excusar


elektrizi
electrizar


eltrovi
descubir, encontrar


enspiri
inspirar


enterigi
enterrar


eskludi
excluir


estingiĝi
extinguirse


forĝi
falsificar, forjar


grateni
gratinar


gravediĝi
embarazarse, quedarse embarazada, quedarse encinta


gustumi
saborear


iai
rebuznar


inviti
invitar, inviti


jeĵuri
conjurar


juĝi
juzgar


klavi
teclear


komerci
comerciar


kondamni
condenar


konfronti
confrontar


konkeri
conquistar


konvaleski
convalecer, estar convaleciente


kopulacii
copular


korodi
corroer


kuri
correr


liberigi
liberar


limigi
limitar


lumi
brillar


malĉifri
descifrar


malpurigi
ensuciar


malsati
estar hambriento, tener hambre


oferti
ofrecer


organizi
organizar


prezidi
presidir


procedi
proceder


programi
programar


provi
intentar, probar


rapidiĝi
acelerarse, hacerse más y más rápido


segi
serrar


senbridigi
desrriendar


servi
servir


spioni
espiar


trui
agujerar


venki
vencer


vizi
visar



 

Biblioteko.tk es un portal que funciona como un gran archivo de cursos, textos y noticias relacionadas con el Esperanto, este portal es un buen punto de inicio para los que se inician en el aprendizaje del idioma y ser una herramienta de consulta para los que ya lo hablan y quieren perfeccionarlo.

El contenido de la página está en constante creación; si tiene algún comentario por favor déjelo en la sección Komentejo


Vidu Ankaŭ

Esperanto Kolombio

La oficiala retejo de la Kolombia Esperanta Ligo


UEA.org

La Universala Esperanta Asocio ĉe Interreto


Esperanto.net

La Multlingva Informcentro pri Esperanto


Esperanto.com

Virtuala Komunumo


Esperanto.es

Oficiala Retejo de la Esperanta Hispana Federacio


Ameriko.org

Esperanto tra la kontinento


Liberafolio.org

Sendependa movada bulteno


Everk.it

Akademio Literatura de Esperanto


Tejo.org

Tutmonda esperanta junulara organizo


Laloko.org

Retejo de Olof Olsson kaj Daniel Salomon


Bertilow.com

La retejo plej konsultata, kun prigramatikaj tekstoj


Esperanto.org.br

Brazila Esperanto Ligo


Librejo.com

Via fonto de bonaj libroj


RadioVerda.com

Estas pionira sendependa Esperanta Radio


Reta Vortaro

La plej granda multlingva vortaro


JJmariano.com

La retejo de nia brazila amiko, kun multaj belaj fotoj


Eventeo.net

Alia vidpunkto pri nia mondo


Klaku.net

Via domokratia amaskomunikilo



free counters